Çocuklarda Olumlu sosyal davranışların kazanılması

Olumlu sosyal ilişkilerin toplum içinde yerleşmesi ve olumlu davranışların bireysel olarak kazanılması, anne-babalar, öğretmenler ve kültürel değerler sayesinde gerçekleşir. Olumlu sosyal davranışlar çocukluk yıllarından itibaren topluma yararlı ve toplumun ahlak davranışlarını benimseyecek şekilde gelişir. Çocuklara olumlu sosyal davranışların kazandırılmasındaki temel amaç; paylaşma, iş birliği, yardım severlik, empati gibi özelliklerin öğretilmeye çalışılmasıdır. Acıbadem Eskişehir Hastanesi Psikolog Yelda Öge, çocuklarda olumlu davranış hakkında bilgi verdi.

Çocukta Olumlu Sosyal Davranışlar Nasıl Meydana Geliyor?

İlk olarak çocukta olumlu sosyal davranışlar özdeşleşme süreciyle öğrenilmektedir. Sosyalleşme süreci içinde ebeveynin çevresine karşı yardımseverlik gibi özellikler göstermesi çocukta bu değerlerin özdeşleşme ile toplum tarafından kabul edilebilen davranışlarının arasına yerleşmesine neden olur.

Olumlu sosyal davranışların meydana gelmesindeki diğer unsurlar ise; ödüller, cezalar ve modellerdir. Çocuklar çevrelerinden almış oldukları ödül ve cezalarla toplumun değerlerini öğrenirler. Bu değerler arasından ödül getiren davranışları kavrarlar. Daha sonra çocuk olumlu sosyal davranışları içselleştirerek bir ödül pekiştirici (aferin! Harika! çok güzel!)haline getirir. En önemlisi de çocuk çevresinde bulunan modellerin davranışlarını sık sık gözlemleyerek sosyal davranışlarına yenilerini ekler.

Olumlu sosyal davranışların kazanılması bilişsel gelişimlede yakın ilişkilidir. Bilişsel gelişimle birlikte çocuk toplum kurallarının ötesinde bir ahlak anlayışı geliştirerek olumlu sosyal davranışlar gösterir. Bu süreçte çocuk somut davranışların ötesinde iş birliği, yardımlaşma gibi davranışlar için kendine özgü değerler ve kurallar geliştirir.

Olumlu Sosyal Davranışı Neler Etkileyebilir?

1)Çocuk Yetiştirme Şekilleri

Ebeveynin çocuklarına uyguladığı katı olmayan disiplin yöntemleri, sevgi ve şefkat göstermesi olumlu sosyal davranışların kazandırılmasına yardımcı olur.

2)Televizyonun Etkileri

Televizyonun çocuğun davranışları üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Özellikle saldırganlık ve şiddet içerikli televizyon programları çocuğun davranışlarını da olumsuz şekilde etkilemekte ve bu etki yaklaşık 2 hafta kadar sürmektedir. Aynı şekilde olumlu sosyal ilişkileri yansıtan işbirliği, yardımlaşma, eğitim gibi konuları vurgulayan programlarında çocuğun olumlu sosyal davranışları kazanması üzerindeki etkisi büyüktür. Olumlu davranışları içeren programların tekrar edilmesi çocuğun davranışlarını kalıcı kılmaktadır.

3)Empatinin Etkileri

Empati, karşımızdaki kişinin duyguları karşısında hissettiğimiz eşduyumdur. Çocuklarda empatinin gelişebilmesi için ben ve diğerleri kavramlarının gelişmesi gerekir. Çocuk bu şekilde bir başkasının bakış açısını kavrayabilir.2 yaşından itibaren başkalarının da duygu ve düşünceleri olduğunu farkeder ve bunların kendisininkilerden farklı olabileceğini anlamaya başlar. Çocuklar 6 ile 9 yaş arasında her bireyin kendine özgü bir kişiliği ve geçmişi olduğunu öğrenir. Çocuklarda empatik anlayışın başlaması bizlere bilişsel olgunluğun da gerçekleştiğini göstermektedir.

4)Akranlarla Etkileşimin Etkileri

Çocuklar akranlarıyla birlikte oldukları zaman bir etkileşime girmektedirler. Bu etkileşimde kendi davranışlarını ve isteklerini arkadaşlarıyla, onların istek ve davranışlarını da kendisiyle bağdaştırabilir. Bu sebeple çocukların birbirine model ve pekiştireç olma durumları söz konusu olabileceği gibi bazı davranışlarında da değişiklikler meydana gelebilir. Çocuk paylaşmayı, farklı görüşlerin varlığını da farkedip akranlarıyla birlikte yaşamayı ve aralarındaki çatışmaları çözümlemeyi de öğrenir.

5)Oyunun Etkileri

Oyun çocuğu hayata hazırlamakta ve çevreyle etkileşimini güçlendirmektedir. Çocuğun oyun sayesinde motor becerileri ve bilişsel yapısı gelişmektedir. Oyun çocuğun fazla enerjisini kullanmasına ve gerginlikten kurtulmasına yardımcı olan bir faaliyettir. Sosyalleşme sürecine büyük katkı sağlayan oyun sayesinde çocuklara istendik olumlu davranışların kazandırılması da daha kolay hale gelmektedir.

Çocuklarda Olumlu Davranışlar Geliştirmek İçin Neler Yapılmalı?

►Ebeveyn öncelikle çocuğunun yaşına göre gelişimsel özelliklerini bilmelidir. Örneğin; 2,5 yaşındaki bir çocuk oldukça inatçıdır. Ailesinin istediği şekilde davranmakta ve yerinde oturmakta zorlanabilir.

►Disiplin yöntemlerini uygularken her yaş grubuna farklı davranmak gerekebilir.4 yaşından küçük çocukların dikkatini başka bir yöne çekmek yeterli olabilirken 4 yaş sonrasına daha eğitici ve öğretici bir tutumla yaklaşmak gerekir.

►Çocuklar için güven duygusu son derece önemli bir ihtiyaçtır. Bu ihtiyaç bebeklikten itibaren bakım veren kişilerin sıcaklık, sevgi ve tutarlı davranışları sayesinde gelişir ve doyuma ulaşır. Anne ve babasına karşı güven ilişkisi kurmuş bir çocuk, kendisine sınır koyulurken onlara güvenecek ve dediklerini korkmadan yapacaktır.

►Ailenin çocukla ilişkisinde tutarlı davranması çok önemlidir. Aile tutarlı davrandığında çocuk her zaman aynı davranışa aynı tepkiyi verir. Belirli bir davranışın kimi zaman hoş görülmesi kimi zaman da aynı davranış yüzünden ceza alması çocukta çelişkiler yaratır. Çocuk hangi davranışın olumlu hangisinin olumsuz olduğunu tam olarak kavrayamaz. Tutarlı davranışlar sergilemek çocuğa olumlu davranışları kazandırmak ve kalıcı olmasını sağlayabilmek için son derece önemlidir.

►Ailenin çocuğa olumlu model olması, olumlu davranışların kazandırılabilmesi için önemlidir. Çocuk doğduğu günden itibaren çevresini gözlemlemeye ve çevresindeki kişileri tanımaya çalışır. Çocuk bu süreçte özellikle anne ve babasının davranışlarını model alır. Bu sebeple anne ve babanın koymuş oldukları kurallara önce onların uyması gerekir. Çocuk ta bu sayede onları model alır ve olumlu davranışları kazanabilir.